Внеклассное мероприятие

Раздел: Родной язык

Һәр телнең үзенә генә хас үзенчәлекләре була. Шуңа күрә алынмалар, кабул ителгәндә, мәгънә ягыннан да, фонетик һәм грамматик яктан да үзгәреш кичерәләр. Мәсәлән, рус һәм татар телләрендәге авазлар арасында шактый зур аерма булганлыктан, рус сүзләре, татарчага кабул ителгәндә, иң беренче чиратта аваз ягыннан үзгәреш кичергәннәр. Алынмаларның үзгәрү дәрәҗәсе кайсы чорда һәм нинди юл белән кабул ителүгә бәйле. Борынгырак алынмалар фонетик яктан күбрәк үзгәрсәләр, соңрак кабул ителгән алынмалар нигездә үзгәрмәгән. Сөйләм теле аша кергән алынмалар зуррак узгәрешләргә дучар булганнар. Язма тел аша кергәннәре кимрәк дәрәҗәдә үзгәргәннәр яисә бөтенләй үзгәрмәгәннәр. Борынгырак чорда сөйләм теле аша кереп, төрле үзгәрешләр кичергән алынмаларга мондый сүзләрне кертергә мөмкин: жәл, шәл, эскәтер, кәбестә, каравам, пумала, сумала, салам, мунчала, фатир, мич, кесәл, ситсы, буразна, ызба, әбәт, чегән, пинжәк, эшләпә, бүрәнә, арыш, уҗым, камыт, өстәл. Шулай итеп, килеп чыгышы ягыннан без өйрәнә торган телләрнең сүзлек составында түбәндәге охшаш һәм үзенчәлекле билгеләр күзәтелә: • бу телләрнең сүзлек составында төп өлешне аларның үз сүзләре тәшкил итә; • ике телдә дә шактый гына күләмдә алынма сүзләр (Һинд-европа, гарәп-фарсы телләре аша кергән алынмалар) кулланыла; • татар телендә рус алынмалары һәм рус теле аша кергән башка тел сүзләре зур урынны алып тора. Шул ук вакытта рус телендә дә татар теле сүзләре бар. Әлбәттә, аларның саны татар телендәге рус алынмаларыннан күпкә кимрәк. Соңгы елларда алынмалар татар теленә үзгәртелмичә дип әйтерлек кабул ителә(мәсәлән: ваучер, биржа һ.б).

Раздел: Родной язык

В статье рассматриваются проблемы воссоздания процесса воспитания школьников, проанализированы духовно-нравственные ориентиры, заложенные в преподавание осетинского языка и осетинской литературы.

Раздел: Родной язык

Тема: “Акыллы Карабай” текстындагы яңа лексика. Дәрес тибы: ЛКФ Дәрес максатлары: (Укытучы өчен) 1) “Акыллы Карабай”текстындагы яңа сүзләр белән таныштыру; исемнәрнең тартым белән төрләнүен кабатлау; 2) чагыштыра, нәтиҗә ясый белү кебек фикерләү сәләтләрен үстерү; 3) дүрт аяклы дусларыбызга карата мәхәббәт тудыруга йогынты ясау. Укучы өчен: Акыллы Карабай турында сөйләү өчен кирәк булган лексик материалны өйрәнү. Тартым кушымчаларын куллана белү. “Акыллы Карабай” текстын сөйләргә өйрәнү. Җиһазлау: Р.З. Хәйдәрова” Татар теле”, (141 - 142 нче битләр); методик ярдәмлек (66 нчы бит), дәрескә әзерләнгән презентацион материаллар; Р.З. Хәйдәрова, “Татарский язык в таблицах”.