Однородные члены предложения

Раздел: Родной язык

Әлифба бәйрәме (презентация)

Раздел: Родной язык

Һәр телнең үзенә генә хас үзенчәлекләре була. Шуңа күрә алынмалар, кабул ителгәндә, мәгънә ягыннан да, фонетик һәм грамматик яктан да үзгәреш кичерәләр. Мәсәлән, рус һәм татар телләрендәге авазлар арасында шактый зур аерма булганлыктан, рус сүзләре, татарчага кабул ителгәндә, иң беренче чиратта аваз ягыннан үзгәреш кичергәннәр. Алынмаларның үзгәрү дәрәҗәсе кайсы чорда һәм нинди юл белән кабул ителүгә бәйле. Борынгырак алынмалар фонетик яктан күбрәк үзгәрсәләр, соңрак кабул ителгән алынмалар нигездә үзгәрмәгән. Сөйләм теле аша кергән алынмалар зуррак узгәрешләргә дучар булганнар. Язма тел аша кергәннәре кимрәк дәрәҗәдә үзгәргәннәр яисә бөтенләй үзгәрмәгәннәр. Борынгырак чорда сөйләм теле аша кереп, төрле үзгәрешләр кичергән алынмаларга мондый сүзләрне кертергә мөмкин: жәл, шәл, эскәтер, кәбестә, каравам, пумала, сумала, салам, мунчала, фатир, мич, кесәл, ситсы, буразна, ызба, әбәт, чегән, пинжәк, эшләпә, бүрәнә, арыш, уҗым, камыт, өстәл. Шулай итеп, килеп чыгышы ягыннан без өйрәнә торган телләрнең сүзлек составында түбәндәге охшаш һәм үзенчәлекле билгеләр күзәтелә: • бу телләрнең сүзлек составында төп өлешне аларның үз сүзләре тәшкил итә; • ике телдә дә шактый гына күләмдә алынма сүзләр (Һинд-европа, гарәп-фарсы телләре аша кергән алынмалар) кулланыла; • татар телендә рус алынмалары һәм рус теле аша кергән башка тел сүзләре зур урынны алып тора. Шул ук вакытта рус телендә дә татар теле сүзләре бар. Әлбәттә, аларның саны татар телендәге рус алынмаларыннан күпкә кимрәк. Соңгы елларда алынмалар татар теленә үзгәртелмичә дип әйтерлек кабул ителә(мәсәлән: ваучер, биржа һ.б).

Раздел: Родной язык

Әзерләде: I нче категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Минегалиева Илгизә Мансур кызы Конкурска әзерләнгән класстан тыш чара “Тел иленә сәяхәт“ дип исемләнде. Бу чара Габдулла Тукайның тормыш юлына һәм иҗатына багышланды. Аның иҗатын өйрәнүгә Татарстан Республикасында зур әһәмият бирелә. Бу чара 5а һәм 5б сыйныф укучылары арасында уздырылды. Чараның максаты: Г. Тукай турында булган белемнәрне ныгыту; укучыларның тапкырлыкларын, зирәклекләрен арттыру; Г. Тукай иҗатына хөрмәт хисе, телгә мәхәббәт тәрбияләү иде. Чара кроссворд чишүдән башланды. Ә ярыш үзе 7 бәйгене үз эченә алды. Бәйгеләрнең бер-берсе белән тыгыз бәйләнештә булуы укучыларга Тукай иҗатын һәрьяклап ачарга ярдәм итте. Компьютер технологияләр куллану дәресне тагын да җанландырып җибәрде. Куелган максатларга ирешелде. Кулланылган әдәбият : 1.Баттал Ф. Игелек әлифбасы./Ф. Баттал.// Яшь Ленинчы.-1988.-5 март 2.Хуҗиәхмәтов Ә.Н. Тәрбия дәресләре.//Ә. Н.Хуҗиәхмәтов.-Казан:”Матбугат йорты” нәшр.,1998. 3. Нәкый Исәнбәт. Татар халык табышмаклары. //-Казан. “Татарстан китап нәшрияты”.1970.